در تنظیم یک قرارداد، قسمت های مختلفی وجود دارد که با توجه به نحوه ی توافق صورت گرفته میان طرفین و هدف آنها از انعقاد قرارداد باید به صورت کاملا سنجیده و دقیق و با ذکر تمام جزئیات تنظیم شود. در ادامه قسمت هایی از یک قرارداد و مواردی که باید در این قسمت ها درج شود به تشریح بیان می گردد:
عنوان قرارداد
یکی از مهمترین قسمت های یک قرارداد عنوان آن بوده که نشان دهنده قصد کلی و نیت طرفین از انعقاد یک قرارداد می باشد.
در واقع شخصی که اقدام به تنظیم یک قرارداد می نماید ابتدا باید تمام اهداف، خواسته ها و توافقات و انتظارات طرفین قرارداد را بررسی نموده و نزدیک ترین عنوان قراردادی را برای قرارداد مورد نظر تعیین نماید.
در بسیاری از موارد، اگر چه عناوین مختلف قراردادی در برخی موارد مشابه هم به نظر می رسند، اما از لحاظ بار حقوقی و نحوه ایجاد مسئولیت برای طرفین قرارداد، ممکن است تفاوت های عمده ای با هم داشته باشند. لذا تعیین عنوان مناسب و متناسب با محتوای قرارداد یک گام بسیار مهم در تنظیم آن می باشد.
طرفین قرارداد
یک قرارداد توافقی است که میان حداقل دو نفر و یا تعداد بیشتر منعقد می گردد. ذکر مشخصات دقیق تمام این اشخاص، از جمله نام، نام خانوادگی، کد ملی یا شناسه ملی یا کد فراگیر و آدرس از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. همچنین درصورتی که یک یا چند طرف قرارداد اشخاص حقوقی باشند، علاوه بر درج مشخصات کامل شخص حقوقی، مشخصات نماینده ی آن نیز باید به طور کامل درج گردد.
موضوع قرارداد
بسته به نوع توافق میان طرفین موضوع قرارداد می تواند ارائه خدمات، خرید و فروش کالا، نمایندگی، توزیع و …. باشد. این ماده یکی از مهمترین موارد یک قرارداد هست که باید به صورت دقیق و با درج تمام جزئیات تهیه و تنظیم شود.
به عنوان مثال در صورتی که موضوع قرارداد خرید یا فروش کالای خاصی باشد، باید نام و عنوان کالا و مشخصات دقیق آن از جمله مقدار (تعداد یا وزن)، ویژگی های فنی، نحوه بسته بندی و … به صورت دقیق مشخص شود.
همچنین تعیین تاریخ، محل و نحوه تحویل کالا از موارد بسیار مهمی بوده که باید در قرارداد مشخص شود.
مدت قرارداد
حتما در قرارداد مدت مورد نظر جهت اعتبار آن را تعیین نمایید. این مدت می تواند بسته به نوع قرارداد و توافقات صورت گرفته 1 ماه، 1 سال یا هر مدت زمان دیگری که طرفین بر آن توافق می نمایند باشد. اما هیچ گاه به توافق شفاهی بسنده نکرده و همیشه این مدت را به صورت کتبی در قرارداد درج نمایید.
بهتر است در این ماده تاریخ شروع اعتبار و تاریخ خاتمه اعتبار قرارداد صراحتا درج گردد. البته در صورتی که تاریخ شروع قرارداد مشخص نشود، تاریخ امضا همان تاریخ شروع تلقی خواهد شد.
مبلغ قرارداد
در این قسمت مبلغی که طرفین قرارداد برای انجام تعهدات خود معین کرده اند به صورت دقیق درج می شود. در این قسمت علاوه بر تاریخ پرداخت مبلغ قرارداد، باید مشخص گردد مبلغ قرارداد به صورت یکجا یا در چند قسط پرداخت می گردد.
تعهدات طرفین قرارداد
این قسمت بسته به موضوع قرارداد، تعیین کننده ی وظایف و تعهدات هر یک از طرفین می باشد. به عنوان مثال در قراردادی که موضوع آن ارائه خدمات مشاوره ای می باشد، در این قسمت باید نحوه ارائه مشاوره توسط شخص مشاور، نحوه ارائه امور از طرف شخص درخواست کننده مشاوره، تعهد به ارائه مشاوره دقیق و مطابق با قوانین رایج کشور، پذیرش یا عدم پذیرش مسئولیت ها یا خسارات احتمالی ناشی از ارائه مشاوره توسط شخص مشاور، ضمانت اجرای عدم ارائه مشاوره توسط مشاور یا تاخیر وی در ایفای تعهد خود، ضمانت اجرای تاخیر در پرداخت حق المشاوره و …. مشخص گردد.
تنظیم این ماده بسیار حساس بوده و در واقع تعیین کننده سرنوشت یک قرارداد می باشد. در صورتی که این ماده به درستی و با دقت کافی تنظیم نشود، هر یک از طرفین می تواند به طرق مختلف از ایفای تعهدات خود خودداری نماید. لذا همیشه توصیه می گردد این قسمت توسط یک وکیل با تجربه و مسلط به موضوع قرارداد تهیه و تنظیم شود.
نکته مهم در این ماده تعیین ضمانت اجرای قوی و محکم جهت تاخیر یا عدم ایفای تعهدات می باشد. در صورتی که در قرارداد تعهدات طرفین مشخص شود اما ضمانت اجرای نقض این تعهدات مشخص نشود، عملا این ماده فایده ی آن چنانی نخواهد داشت.
تضامین قرارداد
در صورتی که برای ایفای تعهدات طرفین، تضامینی تعیین شده باشد، در این ماده تصریح می گردد.
یکی از رایج ترین تضامین موجود در قراردادها تضمین حسن انجام کار می باشد که شخص متعهد تضمینی را به طرف مقابل خود ارائه می دهد تا در صورتی که تعهد خود را ایفا نکرد یا به صورت ناقص یا معیوب یا با تاخیر ایفا نمود، طرف مقابل بتواند خسارت خود را از طریق این تضمین وصول نماید.
قانون حاکم
تعیین قانون حاکم بر روابط طرفین مشخص کننده ی این موضوع است که در صورتی که میان طرفین در اجرای قرارداد اختلافی ایجاد شد، رسیدگی به این اختلاف بر اساس قانون کدام کشور صورت گیرد. این قسمت معمولا در قراردادهایی حائز اهمیت است که یک یا چند طرف آن شخص خارجی باشند.
حل و فصل اختلافات
در این قسمت به طور دقیق باید مشخص گردد که در صورت بروز اختلاف ناشی از اجرای قرارداد یا اختلاف در تفسیر آن، رسیدگی به این اختلاف در صلاحیت چه نهادی باشد. معمولا در این قسمت مرجع صالح جهت رسیدگی به اختلاف، یا مراجع قضایی کشور مشخص می گردد یا نهاد داوری.
در صورتی که طرفین نهاد داوری را به عنوان نهاد صالح مشخص نمایند، بهتر است ویژگی های آن به طور کامل درج شود. ویژگی هایی مثل تعداد داوران (یک داور یا هیئت 3 نفره داوری یا …) و نحوه ی انتخاب داوران. گاهی اوقات طرفین در قرارداد نام داور یا داوران صالح به رسیدگی را مشخص می نمایند، گاهی اوقات آن را به دادگاه واگذار می کنند. در صورتی که نام داور یا داوران مشخص شود، توصیه می شود یک موافقتنامه مجزا به عنوان داوری با این اشخاص امضا و ضمیمه قرارداد شود تا ضمن دریافت قبولی داوران مشخص شده، شرایط و نحوه رسیدگی به اختلاف و مدت زمان لازم و … در آن مشخص گردد.
فورس ماژور
فورس ماژور یعنی رویدادهای غیر قابل پیش بینی و غیرقابل کنترل و غیرقابل اجتناب که مانع از اجرای تعهد می شوند. مصادیق آن عبارتند از بلایای طبیعی (مثل سیل، زلزله، فوران آتشفشان)، تحریم ها، و هر رویدادی که 3 ویژگی فوق را داشته باشد.
بهتر است در قرارداد، مصادیق فورس ماژور، وظایف شخصی که با فورس ماژور مواجه می شود و همچنین اثرات آن بر قرارداد را به صورت دقیق ذکر شود. مثلا شخص متعهد که با فورس ماژور مواجه شده است موظف است در اولین فرصت ممکن وقوع رویداد را به طرف مقابل اطلاع بدهد.
نحوه انجام مکاتبات طرفین قرارداد
تعیین این موضوع در قرارداد بسیار مهم است. طرفین باید مشخص کنند که مکاتبات و ارسال اطلاعات و اسناد باید از چه طریقی صورت گرفته تا میان طرفین معتبر باشد. ممکن است از طریق پست، ایمیل، استفاده از رسانه های اجتماعی، پیامک و ….. مکاتبات طرفین انجام گیرد.
سایر شرایط
در صورتی که طرفین تمایل داشته باشند علاوه بر موارد مذکور در ماده های قبل، شروط دیگری را در قرارداد بگنجانند ماده ای تحت عنوان سایر شرایط به قرارداد اضافه می شود. بر اساس اصل آزادی قراردادها طرفین می توانند بر روی هر موضوعی توافق کنند. اما دقت کنید که این توافق به هیچ وجه نباید خلاف قواعد آمره کشور و نظم عمومی و اخلاق حسنه باشد.
خاتمه قرارداد
در این ماده شرایط خاتمه قرارداد، امکان یا عدم امکان فسخ یکطرفه آن و مواردی که به طرفین حق فسخ می دهد به صورت دقیق و با جزئیات کامل مشخص می گردد. مثلا می توان در این ماده شرط نمود که در صورت تاخیر بیش از 10 روز هر یک از طرفین در ایفای تعهد خود، طرف دیگر حق فسخ قرارداد را خواهد داشت.
همچنین توصیه می شود در این ماده نحوه اعلام فسخ را به صورت دقیق ذکر نمایید. مثلا از طریق ارسال اظهارنامه قانونی، ایمیل، پیامک و …. .
پیوست ها
در صورتی که قرارداد دارای پیوست می باشد، در این قسمت باید به پیوست های قرارداد و ویژگی های آنها اشاره شود. مثلا در صورتی که قراردادی به وکالت از اصل منعقد شده باشد، حتما باید وکالتنامه ی این شخص ضمیمه قرارداد شود.
توصیه می شود تمام صفحات پیوست های قرارداد توسط طرفین امضا شود.
نسخ قرارداد
بهتر است در انتهای قرارداد ماده ای را به نسخ قرارداد اختصاص دهید. در این ماده تعداد نسخه های امضا شده قرارداد، تعداد ماده ها و تعداد صفحات آن به صورت دقیق درج می گردد.
